آشنایی با هنر میناکاری (Enamel)
یکی از صنایع دستی و زیبای ایران «میناکاری» نام دارد. سابقه این هنر به زمان ساسانیان میرسد. روش کار به این صورت است که ابتدا زیر ساخت مورد نظر را (معمولا از مس) تهیه نموده، بر روی آن لعاب سفید زده و در کوره میگذارند تا پخته شود. سپس روی آن را نقاشیهای سنتی کشیده و دوباره در کوره میگذارند، در این زمان، اثر، مینا نام میگیرد.
مینا، مادهای زجاجی است که بر اثر ذوب شدن روی سطح اشیای فلزی، جلوهای شفاف، شبیه به کاشی لعابدار پیدا میکند. هنر میناکاری به روشهای مینای مشبک، مینای نقاشی، مینای حکاکی و مینای خانهبندی اجرا میگردد، میناسازی متداول امروزی، نوعی نقاشی با رنگ مینایی است.
در مینای خانهبندی، نقوش اصلی طرح را بهوسیله سیمهای نازک فلزی روی سطح فلز پدید میآورند و پس از آن که این سیمها را با رنگ مینایی و یا بهوسیله لحیمکاری ثابت نمودند، بخشهای بهوجود آمده را با رنگهای گوناگون مینائی پر میکنند، هنگامی که این عمل به اتمام رسید، مینا را در کوره مخصوص میگذارند. برای احتراز از سیاه شدن سیمهای فلزی، لازم است که پیش از حرارت دادن مینا، روی آن را با یک مینای بیرنگ شیشهای بپوشانند و سپس آن را در کوره بگذارند. میناهای قدیمی، اکثرا با این روش تهیه میشده، ولی امروزه این روش در حال منسوخ شدن میباشد و بیشتر مینای نقاشی متداول است.
میناکاری در اصفهان از رواج خوبی برخوردار است و انواع انگاره، ظروف، دیوارکوب از آن تهیه مینمایند و از مهمترین مرکز میناکاری ایران است.
میناکاری به دو روش انجام میگردد:
روش اول آن است که رنگها را بهصورت گرد نرمی در آورده و با آب و گلیسیرین مخلوط کرده و آن را روی صفحهای شیشهای، بهوسیله کاردکهای مخصوص حل میکنند، آنگاه مانند نقاشی معمولی آبرنگ، نقوش دلخواه را بر روی وسایل مورد نظر تصویر میکنند.
روش دوم آن است که رنگها را با جوهر کاج یا جوهر اسطوخودوس میآمیزند و بهشیوه نقاشی رنگ روغن، عمل میکنند.
در هر دو طریقه، لازم است که وسایل مینایی را، پیش از قرار دادن کوره، به ملایمت روی چراغ الکلی حرارت دهند تا جوهرهای آن سوخته و زایل شود. پس از این مرحله، روی وسایل میناکاری شده را، بهوسیله لعاب مینایی بسیار شفاف، لعاب ظریفی میدهند و مجددا آن را در کوره میگذارند. امروزه برای زیر شاخت محصولات مینا، از مس استفاده میشود. مس مورد نظر باید خاص، ناب و از انواع مرغوب باشد.
ابزار کار میناکاری شامل: کوره، گیره، انبردست، دستگاه پرس، قلممو و …میباشد.
نقوش مینائی عبارتاند از: نقوش اسلیمی، ختائی،گل و مرغ و انواع نقوش پرندگان و حیوانات.
موارد مصرف در مینای نقاشی شامل: لاله، شمعدان، گلدان، قدح، زیورآلات، گلابپاش و … میباشد، ضمن اینکه بر روی درها و چهل چراغها و ضریح اماکن متبرکه نیز میناکاری استفاده میشود.
از هنر میناکاری برای ساخت تابلو، ساعت، شربتخوری، قوطی سیگار، پیپ تزئینی، گردنبند، جعبه جواهرات، ظروف، گلدان و … استفاده مینمایند.